Вақтҳои охир шоҳиди падидаҳои манфии иҷтимоӣ, ки ҳаёти ҷамъиятиву сиёсиро халалдор намуда, ба сулҳу субот ва амнияти мамлакат халал ворид менамояд, аз қабили ҳодисаҳои гаравидани баъзе аз ҷавонони мо ба ҳизбу ҳаракатҳои бегонаи ифротӣ ва ҳатто террористӣ мешавем. Ин тамоюл, бешак, мардуми ватандӯст, бахусус қишрҳои солимфикру пешоҳанги ҷомеаро, ки осудагиву ваҳдати миллӣ ва суботу амният барояшон азиз аст, батараф гузошта наметавонад, зеро ин мушкилиест, ки миёни ҷавонон ба зуҳур омадааст. Ҳол он ки мутобиқ ба нишондоди оморӣ аксарияти аҳолии мамлакатро ҷавонон ташкил медиҳанд. Ҷавонон бошанд, яке аз омилҳои асосии рушди кишвар ва қувваи пешбаранда ва ояндасози ҷомеа буда, дар бунёдкорӣ ва муайян намудани ояндаи давлатдорӣ саҳми бузурге доранд. Пас, маълум мешавад ки «мушкилоти ҷавонон» - мушкилоти тамоми ҷомеаи Тоҷикистон аст.
Ин ҷо суоле ба миён меояд - кӣ ҷавононро ба ин вартаи гумроҳӣ меафканад? Имрӯз тавасссути расонаҳои хабарӣ мешунавему мебинем, ки баъзе руҳониён зери номи муқаддаси дини мубини ислом баромад карда, баҳри амалӣ сохтани ниятҳои нопокашон, ки сохтори хилофат ва ҳукмфармоии он аст, мафкураи ҷавононро заҳролуд карда, щояҳои исломро аз нигоҳи щаразноки худ тавсиф ва ҷавононро ба роҳи ифроту хурофот ҳидоят мекунанд. Ҷавонон, ки ҳанӯз мафкураашон ташаккул наёфтаасту фирефтаи маблащҳои калон шуда, гуфтаҳои чунин ашхосро қабул мекунанд. Онҳо бо ҳидоят ва роҳбаладии руҳониёни алоҳида бо баҳонаи гирифтани таълимоти динӣ ба давлатҳои исломии ҳамҷавор рафта, баъди муддате ба ташкилотҳои террористию экстремистии байналмиллалӣ ҳамроҳ мешаванд ва дар задухӯрдҳои ин ташкилотҳо бар зидди ҳукуматҳои қонунӣ иштирок мекунанд. Дар заминаи таълимоти барщалату бегона ва ифротгаро қисме аз онҳо ба мазҳабу ҳаракатҳои террористию экстремистӣ, аз қабили Салафия, Ваҳҳобия, Ҳизби таҳрир, Ансоруллоҳ, Ҳаракати исломии Ӯзбекистон дохил мешаванд.
Тоҷикистон кишварест, ки дар қалби Осиёи Марказӣ ҷойгир шудааст ва табиист, ки ҳар кадом давлатҳои абарқудрат саъй доранд, ки манфиатҳои сиёсӣ ва арзишҳои идеологии худро зери ниқоби дин дар давлати навбунёди мо пайгирӣ намоянд.
Дар кишвари мо намояндаи динҳои гуногун, аз ҷумла ислом, насронӣ, яҳудӣ ва щайра умр ба сар мебаранд, ки 80% сокинони он мусалмон буда, дини мубини исломро мепарастанд. Ҳамаи онҳо дар амалӣ намудани фаъолияти динии худ озод мебошанд ва ҳатто масҷиду калисоҳои худро доранд. Давлат фаъолияти тамоми равияҳои диниро, ки расман сабти ном шудаанд, эътироф мекунад ва барои пайравии онҳо тамоми шароитҳоро муҳайё месозад. Аммо ин амал дар ҳолате ба роҳ монда мешавад, ки фаъолияти онҳо зидди сиёсати давлат ва давлатдорӣ ё характери ищвогарию хусуматпарастиро миёни шаҳрвандон надошта бошад. Зеро дар моддаи 1-уми Сарқонун қабул гардидааст, ки Тоҷикистон давлати дунявӣ мебошад. Маҳз ин мафҳум шаҳодати он мегардад, ки дин ва муассисаҳои динӣ ба фаъолияти давлатдорӣ набояд дахолат кунад.
Дини мубини ислом дар сират дини поку адолатнок буда, инсонҳоро ба покизагию инсондӯстӣ ва эҳтироми дигарон даъват мекунад. Аммо имрӯзҳо ислом бозичаи дасти як гурӯҳ манфиатҷӯён, ки аксар одамони «зиёӣ» ва олимақом мебошанд, гардидааст ки бо ин кирдорашон бегонапарастӣ ва фарҳанги бегонаро талқин менамоянд, номи мубораки исломро сиёҳ мекунанд. Чӣ тавре ки гуфтаанд:
Ислом ба зоти худ надорад айбе,
Ҳар айбе, ки ҳаст, дар мусалмонии мост.
Дар натиҷа, таъсири зуҳуроти бегонашавӣ ва бегонапарастӣ, гаравиш ба гуруҳу мазҳабҳои ифротгаро ва тақлидкунандаи таассуби динӣ рӯз то рӯз зиёд шуда истодааст.
Агар ба сарнавишти таърихи миллат назар кунем, ин падида, яъне бегонашавӣ, бегонапарастӣ ва тақлидкунӣ дар руҳу ҷисми тоҷик ҷой надошт. Баръакс фарҳангу тамаддуни мо замони қадим ва замони асҳои миёна ба халқҳои кишварҳои ҳамсоя, бахусус, Аврупо таъсири мусбат расонид ва ин халқу миллатҳо ба он таҳсин мекунанд, яъне оинаи дигарон будем.
Бо ин андеша, мо ҳаргиз нисбати дигар халқҳо худро баланд намегузорем. Мо фақат мехоҳем ҷавононро ҳушдор намоем, ки ин падида бегона аст ва метавонад мушкилоти ҷиддӣ ва ҳатто хатарро ба амал орад. Аз ҷумла, бегонашавӣ ва буҳрон дар оила, дар байни дӯстон, дар равоният, ҷисмоният, дар хулқу хӯй ва ниҳоят хатаре эҷод менамояд дар нобудшавии миллати тоҷик чун халқият дар арсаи ҷаҳони мутамаддин.
Пас, баҳри пешгирии ин тамоюли номатлуб чӣ бояд кард? Пеш аз ҳама мо бояд ҷавононро ба худшиносии миллӣ, ифтихори ватандорӣ ва фарҳангшиносӣ даъват кунем ва ин ҷо ду чизро мавриди назар бояд қарор дод.
Якум, фаҳми он ахборе, ки ҷавонон пайдо мекунанд, ки он иборат аст, аз қобилияти дарк кардани ахбор. Ҳар хабару маълумот қобили таҳлил буда, ба ҳукми ақлу хирад баҳогузорӣ карда шавад. Мутаассифона, бархе аз ҷавонон ин ё он хабарро на аз назари хирад, балки аз назари ҳис, эҳсосот баҳогузорӣ менамоянд. Албатта, хабаре ки аз дохил ва берун падид меояд, онро бояд бидонем ва аз он ҷои гурезе нест. Дар баробари ин, бояд ҳар кас назари худро нисбат ба он ба маънии мақсад, зиндагӣ, фаъолият дарк намояд, вагарна ба гирдоби бегонашавӣ ва бегонапарастӣ дучор мегардад. Ин амрест, ки қобили инкор нест ва барои интихоби ахбори ҳақиқӣ хирадро ҳамчун силоҳи асосӣ бояд истифода намуд.
Дуюм, донише, ки ҷавонон, алалхусус донишҷӯён меҷӯянд. Дар роҳи ҷустуҷӯи дониш метавон одоб, афкор, санъат, адабиёт, фарҳанг ва касбро ёфт, вагарна нишони тири бегонашавӣ ва бегонапарастӣ гардид, ки ба ҳеҷ кас раҳм намекунад. Талош барои дониш ин фақат ибтидои кор буда, интиҳои он парастиши ҳақиқат аст.
Фарҳангу ҳуввият ва худшиносии миллӣ на бо майлу ҳавас, балки ба маърифат, тай намудани зинаҳои маърифат, ҷустуҷӯи дониши ҳақиқӣ пойдор мебошад. Аз ин рӯ, дар ҷавонон бояд касб кардани дониш ва маърифатро тарщиб намуда, дар баробари ин онро бояд ҳифз намуд.
Ва қобили қайд аст, ки бе ақидаи илмӣ ва фалсафию танқидӣ инсон ба муқаллиди фарҳанги щайр табдил меёбад. Тақлид ба фарҳанги бегона бошад, сабаби набудани фарҳанги худӣ мегардад. Дар ин сурат инсон ҳамон зощеро мемонад, ки хиромидани кабк тақлид намуда, рафтору хироми онро ёд намегирад, вале шеваи парвози худро ҳам аз даст медиҳад. Мутаассифона, имрӯз ҳам баъзе мардуми мо ҳамон зощеро мемонанд ва афкори диниро ба тақлид мепазиранд, на ба сират ва на ба ақлу на ба фалсафа. Аз ин рӯ, имрӯз низ чун дар замони Шамси Табрезӣ бар сари ин бефаҳмиҳо бояд фигон кард:
Халқро тақлидашон барбод дод,
Эй дусад лаънат бар ин тақлид бод.
Дар хулосаи сухан таъкид бояд дошт, ки ҳуввият, фарҳанг, худшиносии миллӣ ва тафаккури баланди фалсафию ҳуқуқӣ аслиҳаи бузургест алайҳи ҳуҷуми душманон ба генофонди миллати мо. Агар аз ин арзишҳои миллӣ ба таври бояду шояд истифода ва корбурд нанамоем, дар ниҳоят ба чунин ҳолат рӯ ба рӯ мегардем, ки Иқболи Лоҳурӣ дар як байти худ фармудааст:
Ҳар кӣ бар худ нест фармонаш равон,
Мешавад фармонпазири дигарон…
ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд
