Исломи асил саршори талқини баробарию бародарӣ, сабру таҳаммул, кумаку ёрӣ, дастгириву ёрии моддӣ расонидан ба камбизоатон, бенавоён, барҷомондагон, ятимон, беморону маслуқон, худдорӣ кардан аз амалҳои зишт, куштор, сухани бомаънӣ гуфтан, нигоҳ доштан аз фаҳш, ғазаби худро фурӯ бурдан, иборат аст.
Сухани нек дили инсонро таскин, шӯру ғазабро фурӯ, барои эҷодкори раҳнамо, мусоҳила ва таҳаммулро барпо сохтан ва дили бандаро равшан кардан нақши муайянкунанда мебозад.
Имом Муслим ривоят мекунанд, Расулуллоҳ (с) гуфтаанд: «Дар ҳақиқат, мардеро дидам дар ҷаннат сайру гашт мекард, он ҳам бошад ба хотири буридани дарахте буд, ки дар роҳ буду ба мардум озор мерасонид». Биёед аз озори мардум дур бошем! Озори мардум гуфта чиро мефаҳмем? Сухани дурушт гуфтан, роҳро бо монеаҳо халалдор кардан, ба кӯчаву роҳравҳо чуқуриву ноҳамвориҳоро пайдо кардан аз кӯча ба фоидаи замини худ дароварда роҳро танг кардан ва ҳоказо дохил мешавад. Барои бартараф кардани камбудиҳои дар боло нишондода худо савоби ҷориро раво донистааст, ки пас аз рафтан аз дунё ҳам савоби он амалҳои дар зиндагӣ кардаашон расида меистад. Наход инсонҳоро бо фитна, хиллаву найранг ба ҷанатравӣ даъват намуда куштору ғорати чашм надида ва гӯш нашунидаро содир карда боз онҳоро азият дода ба ҳалокат расонидан ин савоб бошад? Хариди яроқҳои қатли ом ба нияти куштани гӯё, душман, он душман, кофирон ҳам инсонанд, савоб бошад? Наход ҳангоми ато кардани инсон ӯро барои ба фирқаҳо ҷудо кардани авлоди худ, ҷангҳои шадид байни қабилаҳову қавмҳо, ҳизбҳои гуногунро баамал оварда байниҳам рақобат карда ба куштору азият додани инсонҳо офарида бошад? Куҷо шуд созандаги меҳру шавқати дар китобҳои муқаддас интишор шуда? Наход саркардагони ҳизбу ҳаракатҳо ҳамаро гӯлу гумроҳ шуморанд?
Дар Пандҳои пайёмбари ислом Муҳаммад Алайҳиссалом гуфта шудааст «Талаби моли ҳалол ҷиҳод аст»(ҳадиси 23) ё ки «Бидонед: ҷиҳод баҳои биҳишт аст. Ҳар кас барои хештан ҷиҳод кунад, молики нафси худ шавад. Болотарин савоби худо аз касест, ки худро бишносад»(ҳадиси 8). Худро шинохтан ин пеш аз ҳама нисбати худ ғаюр будан, дар ҳамаи кор нисбати худ серталаб будан. Ҳар корро ба дараҷаи баланд иҷро кардан ва барои иҷро кардан ба тариқи максималӣ, ҳаддан имкон қувваву имкониятҳои худро дареғ надоштан ва барои ҳар кори фоиданок нисбати худ ва ҷамъият ҳатто ҷони худро дареғ надоштан мебошад. Инсон бояд аз болои хоҳиши нафси худ ҳамеша ғолиб бошад, барои ба даст овардани талаби зиндагӣ нисбати инсон, дар ҳамаи ҷода илм, истеҳсолот, хоҷагии қишлоқ, санъату маданият ва ҳоказо меҳнати пурсамари нафоварандаро ба тамоми тозагиву покизагиаш дареғ надорад. Ҳамаи фаъолияти ӯ барои офаридани неъматҳои моддӣ, зебогӣ, ёрии беғараз расонидан ба инсонҳо, ҳифз кардани моли худ ва дигарон аз ғоратгарону аҷнабиён, кӯмаи молӣ ва меҳнати расонидан иборат мебошад.
Мувофиқи аҳодис ва қурон талаби моли ҳалол, меҳнати ҳалолу покиза, зиндагии пок, илм дар ҳар намудаш, талаби ҳаққи худ, ба нобаробариҳо оштинопазир будан ҳатто талаби тозагӣ, бунёдкардани зебогӣ, гирифтани ҳосили баланд аз замин, ба муваффақиятҳои меҳнатӣ ноил гаштан ин худ ҷиҳод аст. Шахсони дар меҳнат, илм созандагиву бунёдкорӣ ба қуллаҳои баланд расидаро, дар давронӣ Шӯравӣ ва дар Тоҷикистони соҳибистиқлол, қаҳрамони меҳнати сосиалистӣ, қаҳрамони Тоҷикистон меномиданд ва меноманд ба истилоҳи ниёгон гирем он шахсон афроденд, ки дар соҳаҳои худ ҷиҳод карда, яъне барои равнақу ривоҷи ҷамъияту халқи худ ҷони худро дареғ надошта, дастовардҳои илмиву меҳнатӣ ва сиёсатмадории комил нишондода мебошанд. Биёед дур наравем: пас аз истиқлолияти миллиро ба даст овардани тоҷикон дар Тоҷикистон ҳизбу ҳаракатҳои гуногун баамал омада мамлакати ҷавони моро ба вартаи ҷанги бародаркуш кашиданд. Пешвои миллатамон Эмомалӣ Раҳмон, чуноне дар урфият мегуянд, ҷони худро ба ришта баста ба нуқтаҳои гармтарини хафнок, ки як тири нохалаф мумкин риштаи ҳаёташро канад, рафта ба сулҳи комил муваффақ гардид. Ӯ беҳбудӣ, осудагиву оромии халқро ба ивази ҷони худ харидани шуда рафт ва худои мутаол ӯро дар паноҳи худ нигаҳ дошт ва ба сулҳи бебозгашт сазовор гардонид. Ӯ дар ин ҷода ҷиҳод кард, тайёр буд ҷони худро ба ивази оромиву осудагии халқи мӯтабарамон диҳад. Ҷиҳоди ҳақиқи ин аст! На дар паногоҳ нишаста бо дасти дигарон ғоратгариву бенавоии мардумро бунёд карда пас аз мағлуб шудан мо ин тарз бераҳмиро раво набинетон гуфта будем гуфтан ҷиҳод бошад? Куҷо шуд мусулмонии мо? Бигзор шумораи шахсони мисли Пешвоямон ҷони худро дареғ надоранда баҳри буҳбудиву осудагии халқ зиёд гарданд! Мо ба он муваффақ шавем, ки шумораи ин гуна шахсон зиёд шаванд, зиндагиву таъмини моддии авлоди инсонҳо беҳтару хубтар гардад. Наход бар хилофи талабҳои дар махазҳо буда рафтор кардан ин ҷиҳод бошад? Куҷо шуд маърифати исломии мо? Мо он дурдонаҳоро ба чӣ омехта карданием? Ҷавонони дар асри 21 зиндагикунанда дар ин хусус чӣ ақида дошта бошанд? Оё тарафдорони мамлакати қонуние, ки дар Сурия ба муқобили тӯдаи худро тарафдори Давлати исломӣ тарошанда, мубориза баранда мусулмон нестанд? Барои чӣ мусулмонон байни ҳам меҷанганд? Замон замонест, ки дар он ҳамаи масъалаҳоро ба тариқи мусолиҳа ҳал кардан мумкин аст? На давраи торикии асримиёнагӣ ё дурӣ ҷоҳилӣ! Ба фикрам ҳам тарафдорони давлати қонунӣ, ҳам тарафдорони давлати исломӣ ибодат мекунанд, сари худро ба саҷда гузошта ба Худо содиқ будан, аз гуфта ва фармудаҳои вай набаромадан, бузургии қудрати ӯро этироф намуда бо дил тасдиқ мекунанд ва аз Парвардигор тинҷиву осудагӣ, моли ҳалол, дури аз фаҳшоният, ба инсонҳо ёрӣ расонидан, ба ҳаммаи инсонҳо инсофу тафиқро талаб мекунанд. Наход чизҳои мамнӯъро талаб кунанд. Ҳол ҳамин тарз бошад пас барои чӣ ҷанг ва зӯровариро пеша мегиранд? Яроқҳои қиркунандаи инсонро харидорӣ мекунем ва барои нест кардани он истифода мебарем. Чи бо осудагӣ зиндагӣ карда намешавад? Танҳо бо ҷанг ва зӯроварӣ ҷамъиятро ба роҳи рост андохтан мумкин аст? Дар ҳеҷ махазҳо ин роҳро роҳи ба адлу инсоф оваранда ҳисобида намешавад. Ягон давлати ба қатлу ғорат бунёдгашта пойдор нагаштааст. Таъсири сухан, роҳи тарбия аз зарби яроқ беҳтар аст! Биёед ин роҳро пеша гирем!
Файзулло Ҷалилов, устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд
