Сохтмон яке самтҳои истеҳсолие мебошад ки солҳои охир хело пеш рафта истодааст. Барои рушди сохтмон тасири истеҳсоли масолеҳ низ аз қатор холӣ нест. Ба анана даромадаст ки ҳар сол зиёда аз 60 биноҳою иншоотҳои бузурги давлати ба истифода супорида мешавнд. Бади пош хӯрдани Иттиҳоди шуравӣ ҳамаи риштаҳои датраскунии маҳсулот маводҳо, алоқа байни корхонаҳо канда шуд ва барҳам хурд. Ғайр аз ин бесару сомониҳо сабаб шуду корхонаҳо аз кор монда қисми зиёдашон талаву тороҷ шуданд. Аз он ҷумла корхонаҳои калони сохтмони аз он ҷумла трести КПДС, заводи ЖБК дар ш. Хуҷанд, заводи ЖБК дар ш. Гулистон, заводи сементбарорӣ дар ш.Душанбе, заводи ЖБК дар ш. Душанбе қариб ки пурра аз кор монданд, ки ин ба сохтмони биноҳои истиқоматӣ, истеҳсолӣ ва иншоотҳо тасири манфии худро расонид. Ҳамин созишномаи Миллӣ ва ризоияти миллӣ буд,ки аз тарафи мухолифин ва Пешвои миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имзо шуд ба барқароршавӣ ва такилшавиҳои корхонаҳои хурди сохтмонӣ асос гузошт. Бади пойдоршавии ваҳдат ва сулҳу осоиштагӣ дар Тоҷикистон сохтмон сохтмон бо прогреси арифметикӣ пеш рафт. Барои пешрафти сохтмон муаммоҳое ба пеш омад ки ҳалли онро бо сохтани зоводи масолеҳҳои сохтмонӣ дидан мумкин буд. Заводи сементбарории Хуаксин, заводи семент дар н. Исфара, заводи хиштбарорӣ ва ғайра. Ҳоло якчанд даҳҳо корхонаҳоро номбар кардан мумкин аст ки истеҳсолию сохтмонӣ мебошанд. Масалан: ҶДММ “Идораи сохтмони № 5”, ҶДММ "ТИНИАЛ",ҶДММ "Роҳи нек 2015",ҶДММ “Хуҷанд Сохтмон 1”, ҶСК “Хазина”, ҶДММ “Нарзулло”, ҶДММ "Хушофар" ш.Хуҷанд, ҶДММ Сомониён -1, ҶДММ Фаровон, ҶДММ "СуғдИНТИЗ",КФКВД “Лоиҳакаш”, ҶДММ "Лоиҳакаш"т ва дигар корхонаҳои маҳсулоташ маҳдуд ва кушода. Сохтмон асосан ба ду самт барои тамин намудани аҳолӣ бо хонаи истиқомати авҷ гирифт. Ин ҳам бошад сохтмони индивидуалӣ ва кооперативӣ.
Боз як мушкилие ки дар сохтмон ба миён омада буд ин ба меёр даровардани ҳуҷҷатгузорӣ,қоидаҳои сохтмонӣ ва стандартҳои далатӣ буд ки он ҳалли худро ёфт.
Соҳаи сохтмон яке аз соҳаҳои эҷодкунанда, созанда ва бунёдкунандаи шаҳрсозӣ, бино ва иншоот буда, басо меҳнатталаб мебошад ва низ масолеҳ ва энергияи зиёд мехоҳад. Дар рафти сохтмони иморат ва иншоотҳо миқдори зиёди захираҳои табиӣ, аз ҷумла, маводи инертӣ, чӯбу тахта, оҳан ва ғайраҳо сарф шуда, ҳангоми истифодабарии бино ва иншоотҳо миқдори зиёди энергия зарур мегардад. Нишондиҳандаҳои иншоотҳои сохтмонӣ ба бехатарӣ, нигоҳдории солимии ҷамъият, моликияти онҳо ва муҳити зист таъсири худро расонида бо омилҳои иқтисодиву иҷтимоии сиёсати дохилии давлат вобастагӣ доранд.
Аз ин лиҳоз, маҳсулоти сохтмон ва раванди бунёдкорӣ ҳама вақт объекти танзими техникии давлатӣ мебошад. Чунин ба танзимдарорӣ дар асоси системаи ҳуҷҷатҳои меъёрӣ дар сохтмон, ки асосан аз меъёру қоидаҳои сохтмонӣ ва стандартҳои давлатӣ иборат ҳастанд, амалӣ карда мешаванд.
Баъд аз пош хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ, Ҷумҳурии Тоҷикистон ба монанди дигар давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, нигоҳдории системаи ягонаи ҳуҷҷатҳои меъёрӣ дар сохтмонро ҳамчун асоси ҳамкорӣ дар соҳаи меъморӣ ва сохтмони ҷонибдорӣ намудааст.
Аз соли 2004 инҷониб ба таҳияи системаи миллӣ оғоз карда шудааст. Ҳуҷҷатҳои меъёрии миллӣ ба шароити хоси Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқ гардонида шуда, таъмини бехатарӣ ва эътимоднокии бино ва иншоотҳоро муайян менамоянд.
Мувофиқ ба номгӯи меъёрҳои амалкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи сохтмон, зиёда аз 1673 меъёрҳои гуногуни ба танзимдарорандаи соҳа мавҷуданд. Аз ин Шумора аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи меъморӣ ва шаҳрсозӣ дар солҳои 2004-2018 ба миқдори зиёда аз 463 адад ҳуҷҷатҳои гуногун таҳия ва нашр шудааст.
Ҳуҷҷатҳои меъёрӣ бо назардошти талаботи амалкунанда бо забони тоҷикӣ ва русӣ нашр мешаванд. Ҳамчунин бо мақсади ягона сохтани истилоҳоти сохтмонӣ байни истифодабарандагон меъёри сохтмони «Истилоҳоти сохтмонӣ» таҳия ва барои истифодабарӣ пешниҳод шудааст.
Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки зиёда аз 93%-аш кӯҳсор аст дорои хатарҳои геологӣ, заминҷунбӣ, сангрезаҳо, ярчҳо, селҳо мебошад. Ҳамагӣ дар шаҳрҷойҳо 26% аҳолии Ҷумҳурӣ истиқомат мекунанд, боқимонда 74% -и он дар деҳот зиндагонӣ доранд, ки барои таъмини шароитҳои лозима ва бехатарии зисти онҳо меъёрҳои нав таҳия шуда истодаанд.
Бо оғоз гардидани сохтмонҳои гуногуни муҳими давлатӣ, аз ҷумла, иншооти гидротехникӣ, роҳҳо, туннелҳо ва купрӯкҳо, манзилҳои истиқоматӣ, маданию маишӣ, таҳияи меъёру қоидаҳои шаҳрсозӣ бо назардошти талаботҳои миллӣ ба роҳ монда мешавад.
Рушди раванди илмию техникӣ ва фаъолияти инноватсионӣ дар сохтмон ба баланд бурдани сифати маводи сохтмон, баланд бурдани тавсифоти истеъмолии истифодабарии бино ва иншоот, эътимоднокии амният, ҳузуру ҳаловати истифодаи эстетикӣ, сарфанокии истифода, дигаргунсозии муҳити меъморию сохтмонии соҳаи ҳаётан муҳим ва рушди минбаъдаи онро то сатҳе, ки ба дастовардҳои муосири иҷтимоии кишварҳои инкишофёфта ва аз нигоҳи техникӣ пешрафта мутобиқ аст, таъмин карда мешавад.
Соле дар Ҷумҳурии Тоҷикистон садҳо биноҳои истиқоматию истеҳсолӣ ба истифода дода мешаванд ин ҳама барои фароҳам овардани шароити зисту зиндгонии халқ тасири мусбӣ мерасонад. Масалан дар миқёси маҳаллаи 34 ш.Хуҷанд дар 7 соли охир 8 бинои бисёрошёнаи истиқоматӣ бо маркази савдо сохта ба истифода дода шуд ки аз осоиштагӣ ва тараққии соҳаи сохтмон ба мо хабар медиҳад.
Дадобоев А.И.
устоди Донишкадаи политехникии Донишгоҳи Техникии Тоҷикстон
ба номи академик М.С. Осимӣ дар шаҳри Хуҷанд
