Имрӯз ҳар як фарди солимҷомеа нисбати сулҳу субот ва амну осудагии Тоҷикистон бефарқ нест. Тоҷикистони соҳибистиқлол ба муассисаҳои динӣ имконият ва озоди ато намуд. Имрӯз ҳодими дин дар вазъи солими маънавию сиёсӣ ва озод аз таъқибот қарор дорад. Ҳатто парастиши хурофот ба мамонияте дучор намешавад. Гузашта аз ин ҳатто равшанфикрон дар ин бора эътироз намекунанд. Ин аломати сатҳи пастии рӯзгори иҷтимоӣ ва савияи фарҳангии маънавию сиёсист. Мисли солҳои пешин касе ба озодона ба ҷо овардани расму оини динӣ мамониат наменамояд. Дин аз ҳуқуқҳои сиёсӣ бархудор аст ва кор ба дараҷаи инкори дунявият расидааст.
Ба вуҷуд омадани ақидаҳои дунявӣ тасодуфӣ нест. Аз ибтидо муқовимати ғоявӣ миёни ақидаи динӣ ва дунявӣ вуҷуд дошт. Дунявият динро не, балки, пеш аз ҳама, ҳурофоту таасуби динро маҳкум менамояд. Давлати дунявӣ давлатест, ки он дину мазҳаби расман давлатиро, ё худ миллиро соҳиб нест. Давлати дунявӣ дахолати мазҳабиро намепазирад. Афрод бошад, дар эътиқод озоду соҳибихтиёранд. Тоҷикистон, ки худро узви ҷомеаи ҷаҳони мутамаддин эълон доштааст, ба мақомоти динию мазҳабӣ ба кори давлатдорӣ садд мегузорад.
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон озодии фикрӣ ва ҳуқуқҳои инсонро ҳифз менамояд. Дар пайравӣ, ибодат, таълими дин фишори манъавӣ вуҷуд надорад. Нагуфта намонад, ки ғоя дар қуръони шариф низ таъкид шудааст: «Ло икроҳа фи–д–дин» (дар дин иҷборият вуҷуд надорад) (сураи «Бақара, ояти 256»). Тамоюли барангехтаи адоват миёни динҳо ва равандҳои динию мазҳабӣ, ки имрӯзҳо ба назар мерасад, амнияти ҷомеаро зери хатарӣ ҷиддӣ қарор медиҳад.
Таҷрибаи таърихи навини Тоҷикистон исбот намуд, ки ҳама гуна кӯшишҳои бо роҳи зӯри бунёд намудани давлати исломӣ сабаби аз байн рафтани Тоҷикистон шуда метавонад.
Дар солҳои 90–ум дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ошкоро ба фаъолияти пардохтани ҳизби наҳзати исломӣ, ҳизби демократӣ, созмони “Растохез” ва даҳҳо созмонҳо, бӯҳрони ҳамагониро дар ҷумҳурӣ қадре ҳам паст накардааанд, балки боиси хурӯҷӣ он гардидаанд. Онҳо дар раҳна гардидани пояи давлатдорӣ, аланга додани ҷанги бародаркушӣ, гаравгонгириҳо басе фаъол буданд.
ҲНИТ ҳамчун як ҳаракати ҷавонони мусулмон 20 –уми апрели соли 1973 ба таври пинҳонӣ тасис ёфта, то соли 90 бо ҳамон услуби пинҳонкорӣ амал кард.
Аҳзоби сиёсӣ ва ҷунбишҳое, ки ливои демократӣ баромад мекарданд, ҷавонони аз ҷиҳати сиёсӣ нопухтаро ба арсаи муҳорибаҳои муссалаҳона зидди сохтори конститутсинонӣ кашидаанд. Аз ҳамин сабаб Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон моҳи июни соли 1993 ба ҳукми худ ҳизби наҳзати исломӣ, ҳизби демократии Тоҷикистон, ва ҷабҳаҳои халқии «Растохез», созмони «Лаъли Бадахшон» – ро бо назардошти ҳамаи ҷинояту хиёнаташон хилофи қунун эълон намуда, фаъолияти онҳоро боздоштанд.
Дар ибтидои солҳои 90 – уми асри ХХ таи ду сол пажуҳишгоҳи тадқиқотӣ иҷтимоии Маскав ҳамроҳи сотсиологҳои ҷумҳурӣ оиди масъалаи тарафдорони ҲНИТ дар ҷумҳури тадқиқот гузаронидаанд. Маълум шуд, ки ҷонибдорони ҲНИТ дар Тоҷикистон дар марҳилаи аз июни соли 1991 то ноябри 1992 аз ду то панҷ фисадро ташкил медоданд. 75 ‒ 95 фисади шаҳрвандони ҷумҳурӣ роҳи тараққиёти демократии дунявиро тарафдорӣ мекунанд.
Роҳбарони ҲНИТ чанд фоиз будани ҷонибдоронашонро хеле хуб медонанд, вале мехоҳанд ба сари ҳокимият оянд. Дар ҳамаи ҳолатҳо мақсади ниҳоии наҳзатиён барпо намудани давлати исломист.
Давлати исломӣ бошад хоҳ – нохоҳ маҳдуд кардани озодиҳои намояндагони дигар маҳзабҳо ва ашхоси ба ягон мазҳаб нагаравидаро ба бар меофарад.
Лозим ба қайд аст, ки ақидаҳои бунёдгарона, ки наҳзабиён ҷонибдори онҳо ҳастанд, ҳеҷ гоҳ мардумро ба мақсад намерасонад, баръакс ба нокомиҳо рӯ ба рӯ мекунад. Дур намеравем, ду давлати ҳамсояро мисол меорем: Соли 1979 инқилобӣ исломӣ дар Эрон ғалаба карда, режими шоҳиро сарнагун сохт. Аммо то имрӯз ҳадафҳои эълом доштаи рӯҳониён ҷомаи амал напӯшидаанд. Дар ин бобат бетартибию ҳамоишҳои мардуми Эрон зидди фасорзадагии ҳукумтдорон ва боло рафтани нархи навои, моҳи охир Эронро фаро гирифтааст, шаҳодат медиҳад. Ё гирем, Афғонистону Покистонро. Ҳаракати толибон, ки мисли наҳзатиёни Тоҷикистон ҷонибдори исломи бунёдгаро ҳастанд, на танҳо бехатарии давлатро, балки тамоми минтақаҳоро зери суол гузоштаанд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки аксари аҳолиаш мусулмон ҳаст, роҳи бунёди давлати дунявиро пеша кардааст. Дар баробари ин арзишҳои исломӣ дар рушди маънавиёти кишвар, пешрафти иҷтимоию иқтисодӣ макоми шоистаро ишғол менамоянд.
Бобоҷонова Назира, устоди ДПДТТХ
ба номи академик М.Осимӣ
