ИСТИҚЛОЛИЯТИ РАҚАМӢ ДАР ТОҶИКИСТОН
Истиқлолияти рақамӣ - ин қобилияти давлат барои мустақил будан дар муҳити рақамӣ, рушди технологияҳои худ ва таъмини амнияти рақамии шаҳрвандони худ мебошад.
Унсурҳои муҳими соҳибихтиёрии рақамӣ мавҷудияти системаи ҷустуҷӯии миллӣ, шабакаҳои иҷтимоӣ, хостинги видео, мағозаи барномаҳо, мессенҷер ва почтаи электронӣ мебошанд.
Мо ба бароҳатии ҷаҳони муосир одат кардаем ва ҳатто фикр намекунем, ки чӣ тавр корҳои ба мо лозимӣ таъмин мешаванд. Ба ҳамин монанд, дар миқёси давлат низ бояд идораи мустақилонаи захираҳо, қарорҳои калидӣ ва кафолати бехатарии шаҳрвандон дида баромада шавад, ки хеле муҳим мебошад.
Кишварҳое, ки соҳибихтиёрии рақамӣ надоранд, метавонанд ба қатъи ҷиддии интернет, ихроҷи маълумот ва ҳамлаҳои киберӣ дучор шаванд, ки метавонанд боиси қатъ шудани алоқаи телефони мобилӣ ва энергеия барқ дар саросари кишвар шаванд. Ҳимояи он маълумотҳое, ки берун аз хориҷи кишвар қарор дорад, барои ҳар як давлат мушкил мебошад.
Ҳоло дар Тоҷикистон низоми ҳукумати электронӣ ҷорӣ шуда истодааст. Таъмини сатҳи зарурӣ ва кофии амнияти иттилоотӣ барои ҷузъҳои он шарти асосии фаъолияти мунтазами он мебошад.
Ҷустуҷӯ ва бастани ҳисобҳои қаллобӣ кори шумораи зиёди мутахассисоне мебошад, ки ҳамарӯза фаъолияти шубҳанокро назорат мекунанд. Ҳузури ин гурӯҳи мутахассисон дар дохили кишвар ба мо имкон медиҳад, ки амнияти тамоми сокинони онро дар фазои рақамӣ зуд таъмин кунем. Бо вуҷуди ин, он таваҷҷӯҳ ва эҳтиёти шахсии ҳар яки моро иваз намекунад.
Гузариш ба ҳукумати электронӣ аз шаҳрвандон талаб мекунад, ки дар бораи амнияти киберфаъолиятӣ фаҳмиши асосӣ дошта бошанд.
Аммо сатҳи пасти саводнокии рақамӣ дар Тоҷикистон корбаронро дар муқобили қаллобон бо истифода аз усулҳои оддии муҳандисии иҷтимоӣ осебпазир мекунад. Бе огоҳии кофии кибертаҳдид, корбарон ба осонӣ қурбонии қаллобии киберӣ мешаванд.
Калиди амнияти рақамӣ донистани он аст, ки чӣ тавр худ ва маълумоти худро муҳофизат кунед:
- Ҳар як барнома дорои танзимоти амниятӣ мебошад ва фаъол кардани онҳоро фаромӯш накунед.
- Паролҳои мураккаб эҷод кунед, онҳоро дар ҳама барнома ва замимаҳо такрор накунед ва зуд-зуд иваз кунед.
- Ҳеҷ гоҳ ба паёмҳои ношинос ё почтаи электронӣ бо истинодҳои шубҳанок бовар накунед ё клик накунед.
- Маълумоти шахсиро ба таври оммавӣ мубодила накунед ва ба мундариҷаи онлайни худ диққат диҳед.
Тақвияти соҳибихтиёрии рақамии кишвар ба қобилияти истифодаи қарорҳои технологии худ ва сатҳи саводнокии рақамии ҳар як шаҳрванд вобастагии ногусастанӣ дорад.
Ҳамин тариқ, истиқлолияти рақамӣ истиқлолияти кишвар дар фазои рақамӣ мебошад. Агар мо интернет ва технологияҳои рақамиро ҳамчун "ҳудуди виртуалӣ"-и давлат тасаввур кунем, пас соҳибихтиёрӣ ин қобилияти муқаррар кардани қонунҳои худ дар ин қаламрав ва таъмини он аст, ки ин қонунҳо ба манфиати шаҳрвандони он амал кунанд.
Хиромон Кодирова
устоди ДПДТТХ
