Шириншо Шотемур соли 1899 дар деҳаи Поршиневи ноҳияи Шуғнон таваллуд шудааст.
Соли 1906, вакте ки вай хамагӣ хафтсола буд, аз падар маҳрум шуд ва баъди як сол модараш вафот кард. Ӯ ва бародаронаш Шомузаффар, Бобошо, Шомусаллам ва хоҳаронаш гуё ба тақдири худ партофта шуда буданд. Хушбахтона, кӯдаконро хешовандон ба хона бурданд. Онҳо ҷудо шуданд. Шириншоро холааш, ки хоҳари модараш Майсара буд ва боқимондаашро дигар хешовандон ба воя расонидаанд.
Соли 1909 дар Хоруғ мактаби русзабон кушода шуд ва Шириншо дар он ҷо таҳсил мекунад. Вай ҷиддан саъю талош меварзид, то илмҳои замонаро омӯзад. Дар таътили тобистона дар отряди сарҳадии Хоруғ кор мекард. Ин отряд чанд сол хонаи Шириншо гардид.
Устодаш А.П.Радугин ташнаи беандоза ба дониш Шириншоро пай бурда, ӯро боистеъдодтарин шогирд қайд намуда, ба ӯ маслиҳат медиҳад, ки ба Тошканд рафта, таҳсилро идома диҳад.
Ба Тошканд омада, ба мактаби маҳаллӣ дохил шуд, вале баъд маҷбур шуд, ки онро тарк кунад ва дар синни 14-солагӣ ба депои трамвайи Тошканд ба кор даромад. Бо вуҷуди ин, таҳсил барои ӯ чизе буд, ки ӯ омода буд аз ҳама чиз даст кашад ва баъзан таҳсилро идома медод. Соли 1920, вакте ки Шириншо дар курси сеюм буд, ӯро барои ғаллазахиракунӣ ба Хуҷанд фиристоданд.
Аммо дар ибтидои соли 1921 ӯро боз ба Тошканд даъват карданд: Шириншо фаҳмид, ки Комитети Марказӣ қарор додааст, ки ӯро дар ҳайати сегонаи ҳарбию сиёсӣ ба Помир фиристад. Ӯ аз соли 1914 ба зодгоҳаш наомада буд ва ин хабарро шодона қабул намекард, зеро эҳсос мекард, ки дар 22-солагӣ ва бидуни таҷриба ба ин мансаб муносиб нест ва кӯшиш мекард, ки ин тасмимро ба қафо партояд. Тройка (Сегонаи назоратӣ) дар давраи душвори баъд аз ҷанг, дар давраи харобиҳо ташкил карда шуда буд.
Бо вуҷуди ин ӯ ба Хоруғ омад. Дар ҳайати команда худи Шириншо ва ду бародар Дяковҳо - Алексей ва Торичан Михайловичҳо — ашрофзодаҳои меросӣ аз оилаи револютсионер ва анархист Бакунин буданд.
Дар оянда бародарон бо ҳамроҳии Шотемур дар ҳайати РСС Узбекистон РСС Тоҷикистонро ташкил карданд. Шириншо то соли 1923 раиси Кумитаи револютсионӣ шуда кор кард ва аз соли 1922 баъди рафтани Торичан Дяков дар як вақт раиси сегонаи ҳарбию сиёсӣ шуд.
Боре дар Тошканд ба Шурои маорифи ақаллиятҳои миллии РСС Туркистон омада, Шириншо бахши тоҷикиро ҷустуҷу карду наёфт.
Аз корманди масъули бахшҳо пурсида шуд, ки чаро бахши тоҷикӣ вуҷуд надорад ва китобҳо ба ин забон вуҷуд надоранд, ба ӯ гуфтанд: «Ва барои кӣ бояд таъсис шавад, касе намепурсад. Тоҷикҳо вуҷуд надоранд».
Шириншо ҳиссиёти худро дошта натавониста, хитоб кард: «Ман точикам!». (бо фишори пантуркистҳо тоҷикон ҳамчун миллати алоҳида қабул нашуданд ва истифодаи забони модарии онҳо комилан манъ карда шуд).
Шахси масъул ба ӯ бо тааҷҷуб нигоҳ карда гуфт: — Пас худатон ташкил кунед. Шириншо розӣ шуд. Аммо ба ватан баргашта, дар байни мардум ягон нафари босаводеро наёфт, ки сарварии бахши тоҷикии нашри китобҳои дарсии мактабӣ ба забони тоҷикӣ бошад...
Ин проблема ҳалли фаврии онро талаб мекард. Дар натиҷа ин мард пайдо шуд, ки ӯ Нисор Муҳаммад будааст. Дар баробари ин тамоми зиёиёни ба истилоҳ тоҷик ба ғояҳои пантуркизм гирифтор шуда, бо ин ба фарҳанги чандинасра ва сарзамини аҷдодии худ хиёнат карданд. Маҳз ба шарофати заҳмати Шириншо Шотемур, Нисор Муҳаммад ва Чинор Имомов барин мардони шуҷоъ мавҷудияти халқи бостонии тоҷик ва забони ғании онҳоро исбот кардан мумкин аст.
Соли 1923 Шириншо дар Тошканд бо Олга Матвиенко шинос шуда, баъди як сол хонадор шуданд. Олга дар давраи ташкил ёфтани Республикаи Автономии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон ба шавҳараш фаъолона ёрӣ расонда, аввалин мудири шуъбаи занони Кумитаи револютсионии РСС Тоҷикистон шуд ва соли 1927 аз бемории сил вафот кард.
Шириншо аввалин шуда масъалаи матбуотро ба миён гузошт. «Бо вуҷуди он ки тоҷикон аксарияти аҳолии Осиёи Марказиро ташкил медиҳанд, онҳо ба матбуот дастрасӣ надоранд», - навиштааст ӯ. Дар натиҷа рӯзномаи миллии тоҷикии «Овози тоҷик» ба нашр шурӯъ кард. Шумораи аввалини газета 24 августи соли 1924 дар 4 саҳифа ва 2 ҳазор нусха нашр шуда буд.
Аммо саволҳо дар бораи забони миллӣ бо ин тамом нашуданд. Шириншо Шотемур дар гузориши дигари худ таъкид мекунад, ки «пас аз марзбандии миллӣ-ҳудудӣ дар Осиёи Марказӣ забони тоҷикӣ таҳти таъқиби боз ҳам шадидтар қарор гирифт».
Даъватҳои ӯ барои ҳифзи ҳувияти миллӣ шунида шуданд. Ва дар матбуот тарғиби забони точикӣ cap шуд, муаллимон даъват карда мешуданд, ки дар мактабҳо ба бачагон бо забони модарии тоҷикиашон таълим диҳанд.
Соли 1929 РСС Тоҷикистон ташкил ёфт. Ба ин ёддошти машҳури Ш. Шотемур «Дар бораи вазъи фарҳангӣ ва иҷтимоию иқтисодии тоҷикон дар ҳудуди Республикаи Узбекистон» соли 1926, «Асоснок кардани сиёсии узбеккунонии аҳолии тоҷик дар ҳудуди РСС Узбекистон»; мактубхо дар бораи дар соли 1929 ҷудо кардани минтақаи Хуҷанд ва дигар мактубу муроҷиатномаҳои у ба идораҳои марказӣ, ки ниҳоят самараи худро дод.
Бояд гуфт, ки пойтахти Ватанамон ташаккул ёфтани Душанбе низ хидмати Шириншо Шотемур аст.
Соли 1930 Шириншо Шотемур бо медали «Барои муборизаи зидди босмачиён» аз тарафи Комитети Иҷроияи Марказии РСС Тоҷикистон мукофотонида шуд.
Чолиби диққат аст, ки Шотемур яке аз камшуморе буд, ки ба ҳалли ҳарбии масъалаи босмачиён мукобил баромад. Ӯ боварӣ дошт, ки мардуми бечораеро, ки ба муқобили Ҳокимияти Советӣ ҷанг карда буданд, бо роҳи гуфтушунид водор кардан мумкин аст, ки аслиҳаи худро ба замин гузоранд, вале сарварони ҳанговари Армияи Сурх ба фикри ӯ ҳамфикр нашуданд ва Шотемур изтироби амиди руҳиро аз сар мегузаронд.
Ғайр аз ин, вай дар он ҷо ба шакли вазнини вараҷа гирифтор шуд, аммо мувофиқи нишондоди духтури муолиҷааш И.А.Касирский вай бештар аз вазъияти афсурдагӣ, аз нотавонӣ барои наҷот додани деҳқонони дар ҳаракати босмачиён иштирокдошта азоб мекашид.
Шотемур соли 1935 барои хизматҳояш дар назди Ватан бо ордени Байрақи Сурхӣ Меҳнатӣ РСС Тоҷикистон мукофотонида шуд.
Шириншо Шотемур ҳамчун раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии Ҷумҳурии Шӯравии Тоҷикистон муаллифи асосии Конститутсияи тоҷикӣ буд, ки 1 марти соли 1937 қабул шудааст.
Шириншо Шотемур ва Нусратулло Махсум барои ваҳдати миллӣ ва ҳифзи сарзамини аҷдодии худ мубориза бурдаанд. Онҳо ҳамчун ватандӯсти асил тамоми қувваи худро ба он равона кардаанд, ки тоҷикон решаи худро гум накунанд ва на бо мурури замон ва на дар шароити дигар нобуд нашаванд.
Шириншо Шотемур бо иттиҳоми бардурӯғ дар фаъолияти зидди шӯравӣ дар Маскав боздошт шуд. 21 октябри соли 1937 коллегияи харбии Суди Олии СССР уро ба қатл ҳукм кард. Ҳукми қатл 27 октябри соли 1937, вақте ки Шириншо ҳамагӣ 38 сол дошт, иҷро шуд. Ӯ парронида шуд. Ҷасади ӯро сӯзонданд ва хокистарашро ба қабри умумӣ партофтанд.
11 августи соли 1956 коллегиям ҳарбии Суди Олии СССР айбномаро бекор карда, Шириншо Шотемурро барқарор кард. Моҳи сентябри соли 2006 ба Шотемур унвони «Қаҳрамони Ҷумҳурии Тоҷикистон» дода шуд.
Солиев З.Т., дотсенти кафедраи забонҳои ДПДТТ ба номи М.С.Осимӣ
