Рӯзи 27 январи соли равон аз дасти низомиёни нохалафи сарҳадии қирғиз дар маҳаллаи Сомониёни ҷамоати Чоркуҳи ноҳияи Исфара боз 17 нафар сокинон ярадор ва 2 нафар ба ҳалокат расиданд, ки ин амали нобахшидани мебошад. Ин куштору хунрезӣ, таҳдиду фишороварии тоҷикон аз тарафи миллати қирғиз дар марзҳои сарҳадӣ қариб ним аср идомадорад. Алалхусус дар даҳсолаҳои охирон пас аз пошхурии ҳокимияти Шурои шидат ёфта истодааст. Агар ба таърих назар андозем бояд миллати қирғиз донад,ки ватани аждодиашон на доманаи куҳҳои Тибет, водии фарғона ва соҳилҳои дарёи Исфара мебошад. Балки онҳо ҳамчун халқи кучманчӣ соҳилҳои дарёи Онасой ҳозира Енисей буда бо роҳбарии қаҳрамони халқи рӯс Ермак онҳоро то ба ин мавзилҳои зисташон овардааст. Аз қадимул айён маълум аст,ки ин заминҳои Осиёи Миёна макон ва манзили халқиятҳои Ориён наҷот мебошад.
Қирғизон бодянишин буданд мулкдорони тоҷик онҳоро ҳамчун чупон ва подабон барои нигоҳубин ва чаронидан чорво истифода мебурданд. Онҳо ягон макони зисти муқими надошанд. Барои дар замистон зиндагони кардан онҳо заминҳои ҳозира нишасташонро мулкдорони тоҷик мувақатан дода буданд. Масалан дар деҳаи Ворух дар даромадгоҳи роҳ тангӣ Ворух, ки ҳамаги аз 10 хоҷагӣ иборат буданд ҷой доданд.
Аз меҳмоннавозӣ ва хусусиятҳои инсонпарваронаи тоҷикон истифода бурда дар ин минтақаҳо гӯё соҳиби манзил ҳатто талаби мулккарда истодаанд. Яъне дар ҷойҳои зисти мувақатиашон тағмаи сарҳади заданд.
Чӣ тавре,ки аён ва таърих гувоҳаст тамоми заминҳои имрӯза гуё баҳси байни тоҷикон ва қирғизон мулки аждодии тоҷикон мебошад.
Дигар сабаби гуё муқими гаштани қирғизҳои сарҳади тоҷик, хатоги ва дурандеш набудани роҳбарони намудадавраи карахти мебошад, ки қирғизон истифода дар ду тарафи роҳи даромад ва баромади қишлоқро хаймазада гуё азони худ карданианд. Ба ин мисол шуда метавонад роҳи баромад ва дохилшави ба деҳаи Ворух ба маркази район, ки то солҳои 1970 аз тарафи рости дарёи Исфара мегузашт мулки тоҷикон мебошад,ки ҳатто бо мӯҳри хони Қуқанд ба мулкдорони Ворух дода шудааст, тасдиқи худро ёфтааст, азони худ карданд. Баъд аз заминҳои бекорхобидаи Меҳнатободи имрӯзаро обшор намудан роҳбарон ба қирғизон роҳ доданд,ки ба ҳар дутарафи роҳ хонаҳои истиқомати созанд, ки имрӯз садроҳи гузаштани Ворухиҳон гашта сабаби муноқишаҳо гашта истодааст.
Ин амалҳои номардонаи ҳамсоя – қирғизҳо бо ягон қонун ва муносибатҳои инсонӣ рт намеояд. Алалхусус ба қонунҳои башардӯстонае, ки дар соли 1864 дар комитети байналмиллалии Салиби сурх( дар давлатҳои Исломӣ Ҳилоли Аҳмар ва дигар ҳуҷатҳои нишондодашударо ба инобат нагирифта истодаанд,ки ба ин роҳбарони имрӯзаи қирғиз низ гунаҳгоранд.
Чӣ таре, ки дар урфият мегуянд ин амали ғайри инсонаи қирғизон шаҳодати он аст,ки Сагпарварӣ ки поят гирад.
Анвариддин Муҳиддинов, устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд
