Приграничные конфликты в Средней Азии родом из СССР. Национальное размежевание проводилось условно, административные границы часто менялись. Спорные участки границы с киргизской стороны сейчас расположены в Баткенской области, с таджикской — в Согдийской. Вся эта местность входит в состав Ферганской долины, самой густонаселенной и бедной территории в регионе. Там проходят и спорные границы с Узбекистаном, но стычек меньше.

 Советские карты — главный аргумент, который стороны пытаются обернуть в свою пользу Киргизия апеллирует к чертежам 1958 и 1959 годов. Там земли раздора отмечены как киргизские. Таджикистан настаивает на разграничении по картам 1924-1939 годов. На них спорные территории принадлежат таджикам. Еще один документ — протокол паритетной комиссии 1989 года. РАЗЪЯСНЕНИЕ ПРИЧИН ПОГРАНИЧНОГО СПОРА МЕЖДУ ТАДЖИКИСТАНОМ И КЫРГЫЗСТАНОМ

Суть пограничных конфликтов между двумя соседними государствами заключается в том, что, согласно официальным документам, определяющим границы, сегодня в распоряжении Кыргызской Республики находится 211 000 гектаров земельных участков законной территории Республики Таджикистан. Такие данные прозвучали 23 сентября 2022 года в заявлении министра иностранных дел Республики Таджикистан на Генеральной Ассамблее ООН.

 Согласно официальным данным, эти земли упоминаются как «спорные участки», занимают 84 000 га земель территории Бободжон Гафуровского района (в основном в джамоате Хистеварз (Кистакуз), 66 000 га - в районе Кухистони Мастчох (лесная зона Андарак), 61 000 га - на территории Исфары (в джамоатах Сурх, Лаккон, Чилгази, Шахрак, Чоркух и Ворух). А также, некоторые другие небольшие участки в Джаббор Расуловском и Спитаменском районах.

 Нынешние власти Киргизии от сделки отказываются и ссылаются, что ее не ратифицировал парламент. Бывшего чиновника вызвали в прокуратуру на допрос. Но таджики стоят на своем. Из 970 километров общей киргизско-таджикской границы только 519 километров описаны и уточнены.

Темирхоҷаев А. устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд

Нашр шуд: 02 декабри 2022

Дида шуд: 1104 маротиба

 Мувофиқи ҳуҷҷатҳои расмии муайянкунандаи сарҳадии байни кишварҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон имрӯз ҳудуди 211 000 гектар замини қаламрави қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ихтиёр ё истифодабарии Ҷумҳурии Қирғизистон қарор дорад. (Маҳз ҳамин рақам 23.09.2022 дар суханронии Вазири корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Маҷмаи умумии СММ садо дод).

Ин заминҳо, ки қаламравии қонунии Тоҷикистон ҳастанд, дар тӯли ҳудуди 90 соли охир бо роҳу воситаҳои гуногун ба ихтиёри Қирғизистон гузашта, ҳоло амалан аз тарафи ин кишвар идора ва истифода мешаванд. Ҷузъи ҳудуди Тоҷикистон будани ин заминҳо дар замони шӯравӣ низ маълум буд ва дар ин замина ҳар гоҳе баҳсҳои маъмурӣ ва маҳаллӣ ба вуҷуд меомаданд. Аммо чун то соли 1991 ҳар ду ҷумҳурӣ ба таркибӣ давлати ягонаи Иттиҳоди Шӯравӣ дохил буданд, марзҳои ду ҷумҳурӣ марзҳои байнидавлатӣ ҳисоб нашуда, баҳси ҳуқуқию сиёсии тақсими марзҳо дар ин сатҳ намеистод. Бо баробари истиқлоли сиёсӣ ва давлатӣ вазъияти ҳуқуқию сиёсии сарҳадҳо комилан тағйир ёфта, зарурати ба таври расмию ниҳоӣ муайян кардани сарҳади байни ду давлати мустақил пеш омад. Бинобар ин, Тоҷикистон сарҳадҳои давлатии худро дар асоси ҳуҷҷатҳои расмии муайянкунандаи сарҳади ду давлат мушаххас карда, АЗ ҚИРҒИЗИСТОН ТАЛАБ ДОРАД, КИ ЗАМИНҲОИ АЗ ҲИСОБИ ҲУДУДИ ТОҶИКИСТОН ДАР ИХТИЁРИ ХУД ДОШТАРО БАРГАРДОНАД.

То имрӯз дар ин масъала байни ду кишвар беш аз 100 мулоқоту гуфтугӯи сатҳҳои гуногун сурат гирифта, наздики 990 км хатти сарҳадӣ дар бораи беш аз 602 километр ё ҳудуди 61% аз он тасвири лоиҳавӣ таҳия ва аз ду тараф мувофиқа гаштааст. Аммо тибқи изҳори Вазири корҳои хориҷии ҶТ аз 23.09.2022, ҷониби Қирғизистон аз имзо ва расмият бахшидани мувофиқаи ҳосилшуда дар бораи ин бахш аз сарҳадҳои давлатӣ (61%) низ худдорӣ менамояд. Омода будани созишнома дар бораи ин бахши марзҳо, гузаштани расмиёти дохилидавлатии он дар Тоҷикистон, омодагии Тоҷикистон барои имзои он ва «бо сабабҳои ба ҷониби Тоҷикистон вобастанабуда» то имрӯз ба имзо нарасидани ин ҳуҷҷат дар суханронии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мулоқот бо сокинони ҷамоати Ворухи шаҳри Исфара аз 09.04.2021 низ садо дода буд…

Илова бар ин, ҷониби Қирғизистон соли 1999 бо фарогирии аксари қитъаҳои баҳсӣ вилояти нави Боткандро (Баткент) таъсис намуда, бо қабули қонуни махсуси миллӣ «Дар бораи мақоми вилояти Ботканд» (№113 аз 10-уми сентябри соли 2021) ин вилоятро амалан ба ҳавзаи махсуси ҳарбиву мудофиавӣ табдил карда, ҳатто ба низоъҳои маишиву иҷтимоии аҳолии минтақаҳои сарҳадӣ моҳияти ҳарбиву сиёсӣ мебахшид. Банди 14-уми ин қонун мушаххасан пешбинӣ мекунад, ки дар ин вилоят (дар заминҳои қонунии Тоҷикистон) бо додани имтиёзҳои бисёр зиёди иқтисодиву иҷтимоӣ, шумораи аҳолӣ ва нуктаҳои аҳолинишини қирғизӣ ба таври мақсаднок зиёд карда шавад. Қонуни нави ин кишвар, ки 20-уми октябри соли 2022 қабул гашт, ҳатто мусаллаҳкунии саросарии сокинони ин деҳаҳои амалан ғайриқонуниро пешбинӣ мекунад. Чунин ҳолатҳо дар маҷмӯъ, ба ҷойи осонтар кардани ҳалли масъала, имкони ба низои мусаллаҳи васеъ ва байнидавлатӣ табдил ёфтани баҳсро рӯз аз рӯз зиёдтар мекунад…

Тавре зикр шуд, дар гуфтугӯҳои марзӣ бо Ҷумҳурии Қирғизистон ҷониби Тоҷикистон танҳо ҳуҷҷатҳоеро асос қарор медиҳад, ки тамоми марҳилаҳои расмиёти давлатӣ ва байнидавлатиро гузашта, ҳамчун ҳуҷҷати муайянкунандаи сарҳади байни ду давлат эътироф шуда бошанд. Ин аст, ки Тоҷикистон дар музокироти марзӣ маҳз ба «ҲУҶҶАТҲОИ СОЛҲОИ 1924-1927 ВА СОЛИ 1932» такя мекунад. Асос ва зарурати такя ба ин ҳуҷҷатҳо чунин аст:

Ин ҳуҷҷатҳо ягона ҳуҷҷатҳоест, ки тамоми расмиёти байниҷумҳуриявӣ ва давлатиеро, ки Конститутсияи Иттиҳди Шӯравӣ барои муайян кардани сарҳади байни ҷумҳуриҳои узви ИҶШС муқаррар намуда буд, ба пуррагӣ гузшта ва расмияти давлатӣ ёфтаанд. Ҷумҳурии Қирғизистон то 15-уми апрели соли 1927 ҳамчун вилояти мухтор ва то 5-уми декабри соли 1936 ҳамчун ҷумҳурии мухтор ба таркиби Федератсияи Русия дохил мешуд. Бинобар ин, ҳангоми гирифтани мақоми ҷумҳурии иттиҳодӣ (соли 1936) ин ҷумҳурӣ дар ҳамон сарҳадҳои тасдиқгаштаи солҳои 1924-1927 ва соли 1932 ташкил шудааст.

Бинобар ин «Ҳуҷҷатҳои солҳои 1924-1927 ва 1932» ягона бастаи ҳуҷҷатҳое мебошанд, ки дар онҳо сарҳадҳои давлатии байни Тоҷикистон ва Қирғизистон дар давраи таъсиси ин давлатҳо ба таври дақиқ ва расмӣ муайян ва тасдиқ карда шудааст. ТАНҲО ҲАМОН САРҲАДЕ ЧУН «САРҲАДИ МАВҶУДА» ЭЪТИРОФ ШУДА МЕТАВОНАД, КИ БА САНАДҲОИ ҲУҚУҚИИ САТҲИ ДАВЛАТӢ ВА БО ТАРТИБИ МУҚАРРАРГАРДИДА ТАСДИҚ ШУДА БОШАНД. Аз ин рӯ, “сарҳадҳои мавҷуда” байни Тоҷикистон ва Қирғизистон танҳо ҳамон сарҳадҳои муайяншуда дар доираи ҳуҷҷатҳои солҳои 1924-12927 ва 1932 мебошанд, ки расмияти қонунӣ барои муайян кардани сарҳадро гузаштаанд. Мавқеи Тоҷикистон аз назари ҳуқуқӣ дуруст буда, аз назари амалӣ ва сиёсӣ низ ба манфиати кишвар аст, зеро дар ҳолати аз ҷониби Тоҷикистон эътироф гаштани ҳуҷҷатҳои дигар ё сарҳадҳои амалан шаклгирифтаи замони фурӯпошии Шӯравӣ, аксари заминҳо дар ихтиёри Қирғизистон боқӣ монда, аз ҷумла, минтақаи Ворух расман ба эксклави эътирофшуда табдил мешавад. Ҳолате, ки Тоҷикистон бо он ҳаргиз розӣ шуда наметавонад.

Бинобар ин Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳеҷ ваҷҳ кишвари таҷовузгар набуда барои гирифтани заминҳои қонунии худ бо роҳи муросо ва дипломатӣ талош меварзад.

Мирниёзов А.Қ., устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд

Нашр шуд: 01 декабри 2022

Дида шуд: 306 маротиба

Ҷумҳурии мо дар шимолу шарқ бо Қирғизистон ҳамсарҳад мебошад. Мо тоҷикони меҳмондӯсту меҳмоннавоз ҳастем, ҳуҷҷатҳоро сари вақт бояд ба тартиб медаровардем.

Баҳсу мунозира байни ҳуҷҷатҳо ниҳоят зиёд аст. Барои чӣ ҳамсояҳои “азизи” мо ҳуҷҷатҳои солҳои охирро ба ҳисоб мегиранду «Ҳуҷҷатҳои солҳои 1924-1927 ва соли  1932» - ро оид ба масъалаи сарҳад эътироф намекунанд. Дар харитаҳои солҳои пеш сарҳад марзу бум равшану возеҳ нишон дода шудааст. Мо, тоҷикони меҳмоннавоз  қирғизонро ба худ ҳамсоя кардем, хона додем, замин барои чарогоҳ додем ва оқибат ба тӯҳмат гирифтор шудем. Вақте мақолаи коршиноси байналмиллалиро оид ба марзу бум мутолиа намудам, боз як маротиба эҳсос намудам, ки миллати тоҷик дар масири таърихи худ ба ҳеҷ ваҷҳ бар сари ягон миллат ва халқият шамшер набардоштааст.  Дар урфият мегӯянд, ки “ятими дарам, ҳокими сарам шуд” ин мақола рост омада истодааст.

Барои чӣ шаҳрдорони “ҳамсояҷонамон” фаҳмидан намехоҳанд ё худро гӯлу карахт мегиранд. Ин қадар овардаи коршинос аз ҳаво неку ҳамааш бо далелу расмҳо исбот карда шудааст. Мо бо ҳамсояҳо рафту омадӣ мустаҳкам доштем, тоҷиконе, ки дар Андарақ зиндагӣ мекарданд ба мактабҳояшон рафта омӯзгоронро такмили ихтисос медодем, китобҳои дарсӣ ба забони тоҷикӣ дастрас мекардем. Ин баҳсу мунозира қариб 100 сол ҳаст, ки идома дорад, аз ноӯҳдабароии ҳамсояҳо хуни фарзандону сокинони ҳар ду тараф рехта шуд. Бояд ин масъала бо тезӣ ҳалли худро ёбад, вагарна 100 сол 211 000 га замини Тоҷикистон бо аҳолиаш дар хизмати ҳамсояҳои азизамон буд, ки боиси баҳсу мунозира аст. Барои чӣ ҳамсояҳо ба ҳуҷҷатҳои ҳуқуқии тасдиқкунанда боварӣ надоранд. Ҳамсоя ба ҳаққи Худо баробар аст, то имрӯз масъалаҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ, фарҳангиро бо ҳам медидем, дастгиру кӯмакрасонӣ ҳамдигар будем. Мо имрӯз барои мавқеи ҳақиқии Тоҷикистонро муайян кардан ҳушёрӣ ва зиракиро аз даст надиҳем. Мо ҳар як сокини кишвар нисбати ин масъала бетараф нестем, ҷангҷӯй ҳам нестем, мо интизор ҳастем, ки тарафҳо дар асоси ҳуҷҷатҳои тасдиқкунанда ба масъала равшанӣ меандозанд.

Хайринисо Темирова , устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд

Нашр шуд: 02 декабри 2022

Дида шуд: 335 маротиба

Аз таърихи чандинасра маълум аст, ки тоҷикон халқи куҳанмиллату баору баномус буданд ва мемонанд. Вале аз сабабҳои тақсимоти миллию ҳудудӣ, ки дар замони Иттиҳоди Шуравӣ сар задааст, ин миллати азиятдида то ҳол арзи худро пурра хусусӣ накарда, дар мушкилиҳои таърихӣ дучор шудааст. Худ коршиносону таърихнигорон шоҳиди он ҳуҷҷатҳои ҳудудӣ мебошанд, ки имрӯз қисмати замини тоҷикон дар ихтиёри Ҷумҳурии Қирғизистон аст ва имрӯз он шартҳои дар гузашта имзошударо халқи қирғиз барҳам зада, бо баҳонаҳои гуногун ба халқи ҳамсоя яроқ бардошта, аҳдномаи чандинсоларо вайрон намуда, муносибати дустонаро вайрон карда истодаанд. Аммо бояд ин масъаларо аз нигоҳи таърихиву ҳуҷҷатшиносӣ сиёсатшиносони Тоҷикистону Қирғизистон бо исботу далелҳо ҳал намуда, ҳақро ба ҳақдон бирасонанд. Ҳамаи он мушкилиҳои шурангези асрӣ байни ин ду давлат имрӯз ба ҷанги ҳамсоягӣ оварда расонида, марзҷӯёни ҷангҷӯй ҷаҳолату буҳтонҳои беасосро байни ҷаҳониён тавассути сомонаҳо паҳн карда истодаанд. Бинобар низоҳои байнисарҳадӣ албатта тоҷикон низ ҳамеша ҳифзгари ватану халқ буда, барои тинҷиву осоиштагӣ аз азал тайёранд, то хоки ватанро ҳифз кунанд ва барои амнияту оромии ояндаи ҷомеа талош варзанд. Аммо имрӯзҳо худ мо тавассути сомонаҳои интернетӣ шоҳиди буҳтону суханҳои иғвоангези ахбори омма гардида истодаем, ки баъзе аз он шуришчиён худ гӯё ягон фоидае ба даст меоварда бошанд.

Арзёбии пайвастаи фазои иттилоотӣ ва тамоси ҳамешагӣ бо қишрҳои гуногуни ҷомеа нишон медиҳад, ки гарчӣ аксари мардум дорои эҳсоси баланди ватандӯстӣ ва омодаи ҳимоят аз марзи кишвар бошанд ҳам, аммо дар бораи худи моҳияти низоъ, сабаби пеш омадани чунин ҳолат дар ин қисмати марзҳои байнидавлатӣ ва моҳияти мавқеи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ин масъала маълумоти чандон дақиқе дар ихтиёр надоранд. Ин камбудиҳо албатта тасаввуру маълумоти дақиқ дар бораи асоси таъриху миқёсу моҳияти ин низоъ, на танҳо дар байни мардум, балки миёни аҳли зиё, хизматчиёни давлатӣ ва ҳатто кормандони қатории ниҳодҳои қудратӣ низ мушоҳида шуда истодааст. Аз ин сабаб бояд ҳукумати ин ду ҷумҳуриҳо масъалаи марзу бумро боз аниқтару дақиқтар дида баромада, ҳақиқатро аз рӯйи адолат ҳал кунанд ва бояд нагузорем, ки халқи бегуноҳ аз сабаби носозию надотатиҳо азият кашад, то дӯстию бародарии ҳамсоягон барҳам нахӯрад.

Муллоусмонова Г.Ғ., устоди ДПДТТХ

Нашр шуд: 01 декабри 2022

Дида шуд: 753 маротиба

Пас аз мутоилаи мақолаи таҳлилии рузноманигори варзида, коршиноси муваффақ, узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, шоир Абдулоҳҳи Раҳнамо таҳти унвони  “МАВҚЕИ ТОҶИКИСТОН Ё ЧАРО ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН КИШВАРИ ТАҶОВУЗГАР НЕСТ?” бори дигар аз ҳунари қаламронӣ, ковишҳои таърихии ин қаламкаш қоил гардидам. Воқеан ҳам ҷомеа, нафароне, ки ба рӯйдодҳои низоъи марзӣ сарсарона баҳо медоданд, ин як дастури раҳнамоист ва ҷомеа ба ин гуна маводи иттилоотӣ  ниёз дошт. Абдуллоҳи Роҳнамо бо такя ба асноди таърихӣ, хеле мӯшикифона равандҳои тақсимиоти мииллӣ ҳудудиро ба риштаи таҳлил кашидааст. Воқен ҳам, дар фосилаи наздик ба сад сол кишвари мо дар асоси қарордодҳои алоҳида, ҳамчун иҷора беш аз 211 ҳазор гектар заминро бар ӯҳдаи Ҷумҳурии Қирғистон додааст, ки имрӯз бо сабаби даъвои худи ҷонии Ҷумҳурии Қирғзистон бояд  мӯй аз хамир ҷудо карда шавад. Қобили зикр аст, ки роҳбарони ҳамсоякишвар ба ҷои он, ки сари мизи гуфтушунид нишаста масъаларо ба таври оромӣ ҳал созанд, аз ҷомеаи ҷаҳонӣ даъват ба амал меоранд, ки дар ин баҳси марзӣ онҳоро ҷонибдорӣ кунанд. Истилоҳи “Ҳам ғарию ҳам пешхезӣ” маҳз ба онҳо тааалуқ дорад. Абдулоҳи Роҳнамо бо мисолҳои мушаххас такя ба махазҳои таърихии давраи ташаккулёбии кишварҳои пасошӯравӣ хонандаро мӯътақид месозад, ки заминҳои ҳаҷман калон дар шаҳру ноҳияҳои Исфара, Бобоҷон Ғафуров, Кӯҳистони Масчоҳ, Ҷаббор Расулов маҷмӯан 210 ҳазор гектар замин ба ҷониби Қирғзистон гузашта, як қисми ноҳияи Лолак ва қариб ҳамаи ҳудуди ҳозира шаҳри Ботканд аз ҳисоби заминҳои бобоии Тоҷикистон чун шаҳр ва вилоят таъсис ёфтааст, ки комилан дуруст аст. Ба навиштаи Абдуллоҳи Роҳнамо ҳамин далелро илова кардан мумкин аст, ки ҳудуди ҷамоати имрӯзаи Чилгазӣ ва Лаккони  ноҳияи Исфара низ аз ҳисоби ғасби ҷониби қирғизон кам шудааст. Аламовароаш он аст, ки тавре дар навиштаи Абдуллоҳи Роҳнамо омадааст, ҳукумати Қирғизистон ба аҳолии шаҳру навоҳии Ботканд ва Лолак, ки ба ин ҷо кӯчида омадаанд, имтиёзҳои хеле фаровон аз қабили ҷудо кардани қитъаи замини дилхоҳ барои кишт ҷудо шудаааст. Имрӯз лагери асосии омодагии дифоъ маҳз дар шаҳри Ботканд қарор дорад. Ҷониби Қирғизистон ҳасосияти масъаларо сарфи назар карда, бо вуҷуди он, ки дар ду низоъи охирин аз ҳар ду тараф талафоти калони ҷонию хисороти зиёди молӣ дида шуд, дар парлумони кишварашон қарор қабул карданд, ки ба аҳолии наздисарҳадӣ ройгон силоҳ тақсим карда шавад. Магар чунин муносибат барои баланд шудани ҳисси бадбинӣ, барангехтани кинаву адоват ва мунтасил сар задани низоъ оварда намерасонад?

Мусаллам аст, ки дар ҳамаи музокирот ҷониби Тоҷикистон аз санадҳои ҳуқуқие истифода мебаранд, ки ҳуҷҷати расмии муаянкунандаи сарҳади байни давлатист . Аммо воқеан ҳам Абдуллоҳи Роҳнамо дуруст таъкид мекунад, ки аксари заминҳои мавриди баҳс, ки ҳоло дар ихтиёри Қирғизистон қарор доранд (ҳамон 211 000 га), дар тӯли ҳудуди 90 соли охир маҳз дар асоси амалу санадҳое чун муомилаи байниҳамдигарии шаҳрвандони оддӣ ё мансабдори маҳаллӣ(1), табодули замин байни колхозу совхозҳо(2), тавофуқи роҳбарони ҷамоату шаҳру ноҳияву вилоятҳо(3), қарори вазорату идораҳои соҳавӣ(4), ҳолатҳои фурӯхта шудани замин дар сатҳҳои гуногун(5), протоколҳои комиссияҳои муштарак(6), иҷорадиҳии расмии байниидоравӣ ё байнидавлатӣ(7) ва ғайра ба ихтиёри кишвари ҳамсоя даромадаанд. Яъне, аксари ин заминҳо амалан давра ба давра дар сатҳҳои гуногун ва дар доираи манфиатҳо ва рӯҳияҳои гуногун ба қирғизҳо вогузор шудаанд…

Дар такя ба чунин санадҳо вориди баҳс шудани ҷониби Ҷумҳурии Қирғзистон мутлақло нодуруст аст.  Ҷониби Тоҷикистон тавре болотар зикр шуд, дар гуфтугӯҳои марзӣ бо Ҷумҳурии Қирғизистон танҳо ҳуҷҷатҳоеро асос қарор медиҳад, ки тамоми марҳилаҳои расмиёти давлатӣ ва байнидавлатиро гузашта, ҳамчун ҳуҷҷати муайянкунандаи сарҳади байни ду давлат эътироф шуда бошанд. Ин аст, ки Тоҷикистон дар музокироти марзӣ маҳз ба «ҲУҶҶАТҲОИ СОЛҲОИ 1924-1927 ВА СОЛИ 1932» такя мекунад. Асос ва зарурати такя ба ин ҳуҷҷатҳо чунин аст: 1.«Ҳуҷҷатҳои солҳои 1924-1927 ва 1932» ягона бастаи ҳуҷҷатҳое мебошанд, ки дар онҳо сарҳадҳои давлатии байни Тоҷикистон ва Қирғизистон дар давраи таъсиси ин давлатҳо ба таври дақиқ ва расмӣ муайян ва тасдиқ карда шудааст. 2.Ин ҳуҷҷатҳо ягона ҳуҷҷатҳоест, ки тамоми расмиёти байниҷумҳуриявӣ ва давлатиеро, ки Конститутсияи Иттиҳди Шӯравӣ барои муайян кардани сарҳади байни ҷумҳуриҳои узви ИҶШС муқаррар намуда буд, ба пуррагӣ гузшта ва расмияти давлатӣ ёфтаанд. 3.Дар тамоми давраи Иттиҳоди Шӯравӣ ва пас аз истиқлоли давлатии кишварҳои Тоҷикистон ва Қирғизистон, яъне аз соли 1932 то имрӯз ягон ҳуҷҷати дигари муайянкунандаи сарҳади давлатии байни ин ду давлат ба тариқи расмиёти муқарраршуда дар сатҳи байниҷумҳуриявӣ ва сатҳи давлатии ИҶШС қабул нашудааст.

Аслан чун мо фаротар ба умқи таъриихи начандон дури солҳои бистуми сиюми асри гузашта ворид мешавем. Тоҷикистон ҳамчун Ҷумҳурии худмухтор дар тобеияти Ҷумҳурии Ӯзбкистон  пештар аз Ҷумҳурии Қирғизистон, (онҳо низ бо номи  қарроқирғиз дар ҳудуди Ҷумҳурии Ӯзбекистон буданд) мустақилиятро ба даст овард ва дар харитаи солҳои 1927 -ум аҳолии Ворух 3 ҳазору 100 нафар ҳамчун қисми ҷудонашавандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон буд ва заминҳои имрӯзаи гирду атрофи Ворух ба марзи Тоҷикистон ворид мешуд. Яъне Ҷамоати деҳоти Ворух ягон вақт анклав набуд ва нахоҳад шуд.  

Ҷониби Тоҷикистон бо қарори Президиуми Кумитаи Иҷроияи Марказии ИҶШС аз 10-уми сентябри соли 1926 дода шудани ноҳияҳои Баска-Исфана ва Чапкулук бо масоҳати умумии 180 ҳазор гектар,  аз 8-уми июни соли 1927 ҳавзаи ангишти Сулукта бо масоҳати 14 ҳазор гектар, аз 1-уми январи соли 1932 ҳудудҳои ҷамоати Замбуруч, аз ҷумла деҳаҳои Замборуч, Ҷар, Ҷизгон ва Чӯянчӣ бо масоҳати умумии 15 ҳазор гектар ба Қирғизистон дода шудаанд, ки ҷониби Тоҷикистон ба  ин масъала даъво надорад, гарчи ин мавзеҳо асрҳо аср макони аслии тоҷикон буд.

Ҳамин тавр дар фосилаи таърих ҷониби Ҷумҳурии Қирғизистон се маротиба солҳои 1948, 1957 ва соли 1989 кӯшиши қонунӣ гардонидани 210 ҳазор гектар заминҳои замоне ба иҷрора гирифтаашонро намуда, муваффақ нашуданд ва бо ҳуҷҷатбозиҳои сохта имрӯз даъво пеш меоранд, ки Тоҷикистон дар ғасби заинҳои бобоии онҳо даст дошта, барои барангехтани низоъ манифатдоранд. Аммо воқеияти ҳол нишон дод, ки дар муноқишаҳо тоҷикон не, балки қирғизон манифатдоранд, ки ҷанг шаваду ба чор сӯи олам нишон диҳанд, ки Тоҷикистон ба онҳо зӯрӣ мекунанд. Мо кишвари заминбохтаем на таҷовузгар. Барои кишвари мо як ваҷаб замини ҳамсоягон лозим не, аммо заминҳои бобоии худро, ки даҳ маротиба аз Душанбешҳри имрӯза калонтар аст, хоҳем гирифт. 

Абдусабури Абдуваҳҳоб, устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд 

Нашр шуд: 01 декабри 2022

Дида шуд: 314 маротиба

Ҷумҳурии Тоҷикистон давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд ва ягона мебошад. Агар ба таърихи миллакти тоҷик назар кунем, ягон бор барои ғасби ҳудуде кӯшиш накардааст. Баръакс, танҳо аз аҷнабиён ба монанди Искандари Мақдунӣ, Чингизхон ва Темури ланг барин шахсон муқовимат нишон дода, хок ва ҳудуди ватани маҳбуби худро ҳимоя намудаанд. Аммо афсӯс, имрӯз баъзе аз ҳамсоякишварҳои мо ба монанди Ҷумҳурии  Қирғизистон, ки дар замони Иттиҳоди Шӯравӣ баъзе аз минтақаҳо муваққатан барои истифода гирифта буданд,  акнун баргардонидан намехоҳанд. Дар урфият мегӯянд, ки чизро гирифтанаш хуб вале баргардониданаш мушкил аст. Аз ин хотир кишвари ҳамсояи мо тамоми қарорҳои яктарафа қабул намуда он заминҳоро аз они худ карданист. Аммо бо далели ҳуҷҷатҳои лозимаи солҳои замони ИҶШС ҳамаи он заминҳо ба Тоҷикистон мутааллиқанд. Ҳодисаҳои ду - се соли охир гувоҳи онанд, ки ин мардуми саркаш намехоҳанд заминҳои қонунии моро баргардонанд, ба миқдори 211 000 ҳазор га- ро ташкил медиҳад. Онҳо дар миқёси кишварҳои дунё мехоҳанд Тоҷикистонро кишвари ғасбгар муаррифи кардананд, аммо онҳо таърихро дуруст намедонанд, ки дар асл, онҳо ғасбгар. Имрӯз дар ҷаҳони муосир фазои иттилоотӣ хеле васеъ паҳн шудааст, ки ҳатто душмани кучак метавонад аз он истифода намуда дар назари мардуми ҷаҳон гунаҳкори рақами аввал шуморо муаррифӣ намояд. Аз ин рӯ месазад, ки мо низ аз истифодаи он огоҳ бошем ва барои ҳимояи манфиатҳои миллиамон мубориза барем. Тоҷикистон бо чаҳор давлати ҳамсоя ҳамсарҳад мебошад ва дар тули 31 соли истиқлолияти худ бо онҳо муноқиша накардааст ба ғайр аз Қирғизистон. Доим дар расонаҳои байналхалқи худашонро бегуноҳ ва ҷабрдида нишон медиҳанд. То ба дараҷҷае расидааст, ки ин кишвар бо роҳбари “босаводӣ” худашон аз минбари бонуфузи ҷаҳони Созмони Миллали Муттаҳид шарм надошта худро масичаи бегуноҳ хонда Тоҷикистони азизи моро ғасбгар номид, ки . Аз гуфтаи бузургони ин кишвар агар огоҳӣ пайдо кунем, тоҷикон муаллимони  қирғизон ҳастанд. Қонуни нави ин кишвар, ки 20-уми октябри соли 2022 қабул гашт, ҳатто мусаллаҳкунии саросарии сокинони деҳаҳои марзиро амалан ғайриқонуниро пешбинӣ мекунад. Чунин ҳолатҳо дар маҷмӯъ, ба ҷойи осонтар кардани ҳалли масъала, имкони ба низои мусаллаҳи васеъ ва байнидавлатӣ табдил ёфтани баҳсро рӯз аз рӯз зиёдтар мекунад, ки  сабаби асосиаш  дахолати кишварҳои сеюм, аст, ки аз  ин баҳс фоида мегиранд . Тоҷикистон кишвари сулҷӯ буд , ҳаст ва боқӣ  хоҳад монд. Тамоми масъалаҳои пешомадаро аз таҷрибаи баланди дипломатии худ истифода намуда ҳаллу фасл менамояд ва намегузорад ки ягон пораи хоки кишвараш ба дигар давлат гузарад.

Исматулло Норов, устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд

Нашр шуд: 01 декабри 2022

Дида шуд: 302 маротиба

Чанд рӯз аст, ки дар шабакаи иҷтимоӣ мақолаи пурмуҳтаво ва хондании таҳлилгари масоили сиёсӣ Абдуллоҳи Раҳнамо таҳти унвони “МАВҚЕИ ТОҶИКИСТОН Ё ЧАРО ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН КИШВАРИ ТАҶОВУЗГАР НЕСТ?” чарх мезанад, ки хонандаи нозукбин бо хондани он лаззати маънавӣ бардошта, ба муаллиф аҳсан мехонанд, ки бо чунин шеваи навиштан даҳони “сиёсатбозони бепоя”-ро бастааст. Бартарияти мақола дар он зуҳур меёбад, ки муаллиф дар такя ба манобеи таърихӣ, факту рақамҳо мавзӯи хеле муҳим ва доманадор баҳси марзиро бардоштааст. Аслан пас аз мутоилаи мақола ҳеҷ шакке ба миён намоеяд, ки мо онро “баҳси марзӣ” унвон кунем. Зеро мо барои ҳудуде бо ҳамсоякишвар вориди гуфтугӯ мешавем, ки таърихан моли Тоҷикистон аст ва он кам ҳам нест. 210 ҳазор гектар, ки баробари марзи як давлати Люксембург аст. Аслан гузаштаи беш аз 1000 сола дақиқан маълум мекунад, ки ҳудуди имрӯзаи заминҳои аксари Осисёи Миёна, фаротар аз он кишварҳои Покистон, Ҳиндустон, Озарбайҷон заминҳои тоҷиконе, буданд, ки онро Хуросони бузург низ унвон мекарданд. Биёед таърихи 1000 соларо варақгардон накунему ҳамагӣ садсоларо дар асоси навиштаи Абдуллоҳи Роҳнамо пайгирӣ намоем. Муаллиф воқеан ҳам дар навиштани воқеият заҳмати фаровон кашидааст.  Аз бойгонии солҳои 1924 то 1937 маълум мешавад, ки Тоҷикистон дар масири даврони Шӯравӣ ба хотири пешрафти хоҷаги халқи кишвар ин заминҳоро ба сифати иҷора мувақаттӣ ба ҷумҳурии ҳамсоя додааст. Худ маълум, ки ҳудуди имрӯза болокӯчаи ҷамоати деҳоти Хистеварз, заминҳои сарҳадии Ворух Чоркӯҳ, Чорқишлоқ Сурх, Чилгазӣ ва Лаккони шаҳри Исфара, заминҳои сарҳадии Кӯҳистони Мастчоҳ дар маҷмуъ 210 ҳазор гектар ба Ҷумҳурии Қирғзистон гузаштааст. Онҳо ба ин қаноатманд нашуда, сол то сол марзи моро убур карда, даъво пеш меоранд, ки мо гӯиё заминҳои онҳоро гирифта бошем. Сабаби  муноқишаҳои сарҳадӣ низ маҳз ба ҳамин хотир аст. Барои мо алам мекунад, вақте Ҷамоати деҳоти Ворух, ки таърихи беш аз 3 ҳазора дошта чун минтақаи тоҷикнишин ба ҳудуди шаҳри Исфара рафтуои бемамониат накунад. Барои мо алам мекунад, вақте шоҳроҳи Хуҷанд Конибодомро барои таъмир кардан аз қирғизон иҷозат пурсем. Барои мо алам мекунад, ки дар ҳудуди Тоҷикистон савдогарони қирғиз барои мо сӯзишворӣ фурӯшанд. Барои мо алам мекунад вақте қирғизон ба осонӣ ба ҳудуди Тоҷикистон даромада аз бозори мо истифода баранду мо натавонем аз роҳи онҳо истифода барем.

Мо дилпур аз онем, ки бо дастуру ҳидоятҳои соҳибхирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон комиссияи вижаи корӣ дар доираи санадҳои байналмилалӣ ва дар ҳамаи музокирот ҷониби Тоҷикистон аз санадҳои ҳуқуқие истифода мебаранд, ки ҳуҷҷати расмии муаянкунандаи сарҳади байни давлатист.  Яъне, даъвои мо даъвои бофта нест ва мутобиқи аломатгузориҳои замони таъсиси Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон ҳудуди мо бо ҳамон 210 ҳазор гектар заминҳое, ки имрӯз дар қаламрави кишвари ҳамсоя аст, ба мо дода шуда буд, аммо бо мақсади пешрафти хоҷаги халқи навтаъсиси Ҷумҳурии Қирзистон ин заминҳо ҳамчун заминҳои чарогоҳӣ, ки дар ин самт қирғизон  балад ҳастанд , дода шуда буд. Дар солҳои 1948, 1967 ва 1989 ҷониби Қирғзистон кӯшиши пурра ба расмиятдарории ин ҳудудҳо буданд аммо Шӯрои девони вазирони Тоҷикистон ба ин хатои таърихӣ роҳ надоданд.  Амалкарде, ки имрӯз дар сатҳи роҳбарияти ҷониби ҳамсоякишвар мекунад, на ба оини ҳамсоядорӣ рост меояд на ба талаботи санадҳои байналмилалӣ.  Ду муноқишае, ки мутаассифона бо хисороти зиёди ҷониву молӣ анҷомид, маҳз бо айби ҷониби ҳамсоя рух додааст. Бояд аз рӯи адолат ва ҳақиқат кор кард. Аз таърихи набуда таърих сохтанро ояндагон ҳаргиз нахоҳанд бахшид. Дӯстиву рафоқат беҳтарин неъмат аст. Ҷанг харобӣ ва кашшоқӣ меорад. Пас аз бояд хулосаи амиқ бояд баровард ва мақолаи Абдуллои Роҳнаморо ҳатман равшанзамирони ҳамсоя кишвар хонанд ва қабул кунанд.

Солиев О.М., Устоди ДПДТТХ

Нашр шуд: 01 декабри 2022

Дида шуд: 1105 маротиба

  Изучив сегодняшние информационное освещение средств массовой информации о приграничной ситуации между Таджикистаном и Кыргызстаном можно сделать следующий вывод, что обстановка остается стабильной и власти обеих сторон предпринимают шаги навстречу, с целью укрепления мира между странами.

Эксперты политологи 4 стран Центральной Азии предлагают использовать инновационный и перспективный подход к делимитации границ между Таджикистаном и Кыргызстаном и, используя мировой опыт, отказаться от стереотипов, предрассудков и искать новые подходы к урегулированию приграничного конфликта между соседними странами.

Следует приложить все усилия для того, чтобы не позволить локальному приграничному конфликту перерасти в международный, отмечают эксперты. /https://rus.ozodi.org/

Война в любой форме тормозит процесс развития стран во всех сферах будь то образование, здравоохранение, наука, а также экономическое развитие и благосостояние каждого гражданина этой страны. Пути предотвращения конфликтных ситуации берет начало в воспитании в семьях, ячейках общества, и правильного восприятия информации подрастающим поколением.

Основные моменты мирного урегулирования конфликта обязательно должны освещается в средствах массовых информациях и общество должно иметь доступ к правильной информации.  

Полезным инструментом является проведения разъяснительных семинаров и тренингов для обеих стран среди мирного населения, который принимают основной удар при возникновении конфликта. Предоставления правильного понимания ситуации и доступ к результатам анализа общественных событий смогут удержать население от участия в событиях провокационно-военного характера.

В итоге хочется отметить важность сохранения веры в человека, не забывать о том, что две страны соседи имеют богатую историю дружбы и взаимопонимания на протяжении многих лет. Быть источником мира и распространять только правильную информацию, стремится сохранить мир и не доводить местные недопонимания до масштабных военных действий.  Мира всем!

Умарова М.И., ассистент кафедры «Государственного языка и обществоведения»

ПИТУТ имени академика М. Осими в городе Худжанде, Таджикистан

Нашр шуд: 01 декабри 2022

Дида шуд: 278 маротиба

Баъди пош хӯрдани давлати абарқудрати  Шӯравӣ дар байни  ҷумҳуриҳои собиқ шӯравӣ муноқишаҳои сарҳадӣ ба вуқӯъ пайваст, ки ин то ҳол давом дорад. Зиддиятҳои байни Тоҷикистону Қирғизистон низ натиҷаи он аст, ки якчанд маротиба  ба задухӯрди мусаллаҳу талафоти ҷонӣ овард.

Ин албатта барои ҳам халқи тоҷик ва ҳам барои халқи қирғиз  судманд нест. Зеро ин халқҳо солиёни  зиёд паҳлуи ҳам иқомат карда, муносибатҳои дӯстию ҳамҷаворӣ доранд. Аммо имрӯз ҳокимияти  кунунии Қирғизистон ду маротиба бо тайёрии махсус сарҳади давлатии Тоҷикистонро вайрон карда, боз даъво дорад, ки Тоҷикистон ба Қирғизистон гӯё ҳуҷум карда бошад. Гуфтушунидҳо ва қарорҳои қабул гардидаро нодида мегиранд. Тоҷикон дар масири таърих ба мамлакате ба ҳеҷ ваҷӣ ҳуҷум накардаанд. Ин аз тинати сулҳпарваронаи мардуми тоҷик шаҳодат медиҳад. Барои даъвои заминҳои Тоҷикистон, ки дар солҳои гуногун барои  истифодабарӣ ба ихтиёрӣ Қирғизистон гузошта шуд, онҳо асосӣ  қонунӣ надоранд.

Он қарорҳое ки қабул шудаанд, дар сатҳи давлатӣ бо иҷозати Ҳукумати Иттифоқ набуд. Зеро фақат бо хоҳиши ҷумҳуриҳо бо розигии тарафайни онҳо мақомотҳои марказии иттифоқ сарҳади ҷумҳуриҳои иттифоқиро тағйир дода метавонистанду халос. Лекин Қирғизистон мехоҳад, ҳуҷҷатҳои мавҷудаи замони шӯравиро дар хусуси сарҳади ду ҷумҳурӣ қатъи назар карда, даъвои ҳудудҳои назди сарҳадии Тоҷикистонро дорад. Ҳатто ҳаминро ҳам ба назар намегирад, ки Тоҷикистон 50 000 гектар заминҳои Олойро ки дар Мурғоб ба мӯҳлати 50 сол аз соли 1942 то соли 1992 ба иҷора гирифта буд, соли 2004 бо ихтиёри худ ба Қирғизистон гардонда дод. Ин тимсоли хуби ҳамсоягию ҳамҷаворӣ ва ба қавли шуд вафодор будани Тоҷикистон буд. Ҳукумати кунунии Қирғизистон инро ҳам сарфи назар мекунад. Тоҷикистон дар масъалаи марз ба «ҲУҶҶАТҲОИ СОЛҲОИ 1924-1927 ВА СОЛИ 1932» такя мекунад. Лекин Қирғизистон ва дигар коршиносони хориҷӣ ин санадҳои ҳуқуқиро ба назар намегиранд. Имрӯз ҳудуди 211 000 гектар замини қаламрави қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ихтиёр ё истифодабарии Ҷумҳурии Қирғизистон қарор дорад. Маҳз ҳамин рақам 23.09.2022 дар суханронии Вазири корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Маҷмааи умумии СММ садо дод. Тибқи ҳамин санадҳои расмӣ ин заминҳо, ки ҳамчун «қитъаҳои баҳсӣ» ёдоварӣ мешаванд, ҳоло 84 000 га замин дар мавзеи ноҳияи Бобоҷон Ғафуров (асосан аз ҳисоби ҷамоати Хистеварз ё Қистакӯзи собиқ), 56 000 гектар замин дар ноҳияи Кӯҳистони Масчоҳ (асосан минтақаи ҷангалзори Андарак), 61 000 гектар замин дар ҳудуди шаҳри Исфара (асосан аз ҷамоатҳои Сурх, Чоркӯҳ ва Ворух), баъзе қитъаҳои нисбатан хурди дигар дар ноҳияҳои Ҷаббор Расулов, Спитамен ва ғайраро дар бар мегиранд.  Лекин Ҷумҳурии Қирғизистон ин фактҳоро шунидан ҳам намехоҳад, ба ҳуҷҷатҳои мӯътамад такя накарда, фақат манфиати худро дида, ба ҳалли ин масъалаҳо созмонҳои байналмиллаиро ҷалб карданӣ аст, аки ин вазъиятро боз бадтар мекунад. Месазад, ки Қирғизистон бе ҷалби созмонҳои байналмиллалӣ ин масъаларо ҳал намояд.  Зеро Тоҷикистон беғаразона бо такя ба санадҳои ҳуқуқӣ ин қазияро ҳал кардани аст.

   Ғозиева М.С., устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд 

Нашр шуд: 01 декабри 2022

Дида шуд: 320 маротиба

Ба ҳамаи мо аз расонаҳо маълум аст, ки як гурӯҳи хоинони давлатамон дар хориҷи кишвар паноҳ бурда, бар зидди кишвари худ санггпартоӣ мекунанд. Ва ҳаммаслакони худро ба кор меандозанд. Ин нохалафон дар шабакаҳои интернетии ютубу дигар сомонаҳо ба паҳн кардани ҳар гуна хабару иғвоҳо ва суханрониҳои беҷоя машғуланд. Мо бо боварии комил гуфта метавонем, ки ҷавонони бонагу номуси тоҷик гуфтаҳои иғвоангези хоинони миллат аҳамият намедиҳанд ва намегузоранд, ки ба миллати хеш газанде бирасад.

     Ифтихор аз он дорем, ки  миллати тоҷик мо бо нангу номус ва ҷасорату матонати худ марзу буми хоки аҷдодии хешро ҳифз менамоянд ва намегузорем, ки нохалафе тинҷию осудагии моро халалдор намояд.

  Анвар Ҳоҷиев, устоди ДПДТТ дар шаҳри Хуҷанд

Нашр шуд: 25 ноябри 2022

Дида шуд: 350 маротиба